PREKEN van Marcel Heyndrikx SVD

6^e ZONDAG VAN PASEN (A)  -  30 april en 1 mei 2005

1^e Lezing: Handelingen 8:5-8; 14 -17.
Evangelie: Johannes 14: 15-21.

Zusters en broeders ,

Toevallig gehoord op de radio: resultaten van een enquête . Rondvraag over: "Wat wordt er met Pasen nu eigenlijk gevierd?"
Een derde van de ondervraagden zei dat het volgens hen om de geboorte van iemand ging.  Maar wiens geboorte dat was, wisten ze niet meer.  Een ander derde gaf als antwoord dat Pasen te doen had met de tekst "Zoekt en gij zult vinden". (Die dachten waarschijnlijk aan paaseieren)  En het laatste derde antwoordde dat met Pasen de verrijzenis van Jezus van Nazareth werd gevierd.
Als je zo'n soort enquête nu ook eens zoudt houden over Pinksteren en over de H. Geest, vrees ik dat je nog verder van huis zoudt geraken.  Misschien zou je dan wel terecht komen in de buurt van de mensen in Efese over wie er sprake is in de Handelingen van de Apostelen.  Op de vraag van Paulus of ze de H. Geest hadden ontvangen zeiden ze: "We wisten niet eens dat er een H. Geest bestond". (Hand. 19:2)  De H. Geest is ook onder gelovigen marginaal geworden.  Hij is terecht gekomen in de kantlijn, in de marge van het leven.
In de Schrift is dat totaal anders.  Daar speelt de Geest een belangrijke rol.  Zo staat hij bv aan het begin van Jezus' leven.  Van Maria, zijn moeder, wordt er immers gezegd dat ze hem heeft ontvangen van de H. Geest.  En als Jezus aan zijn openbaar leven begint daalt de Geest bij zijn doopsel in de Jordaan op hem neer.  De Geest gaat ook verder met hem mee, zijn hele leven door.
Volgens de evangelist Johannes heeft Jezus het meest over de Geest gesproken in zijn afscheidsrede op die laatste avond van zijn leven.
In het stukje van die afscheidsrede dat wij vandaag beluisterd hebben, doet Jezus een merkwaardige uitspraak over de Geest.  Hij noemt hem daar: De Geest van de waarheid. Degene die de waarheid, dat wil zegen datgene waar het in het leven echt om gaat, onthult.
Heb je dat ooit ervaren?  Heb je daar ooit iets van gemerkt?  Van die Geest die leraar is of lerares?
Maar hoe doet hij -of zij - dat dan?
Als ik er over nadenk,kom ik terecht bij drie manieren.
De eerste manier is deze: De Geest onthult ons een stuk waarheid via het geleefde leven.
In het leven zelf maakt de Geest ons soms iets duidelijk.
Ik heb dat iemand eens zo horen vertellen.  Het was lang geleden, zei ze, 40 jaar, ze was jong, ze was verpleegster, ze was als novice in een klooster.  Ze stond aan het einde van haar proeftijd, vlak voor de beslissing of ze zich nu blijvend zou engageren of niet.
De situatie was toen zo dat de zusters in dat ziekenhuis veel te hard moesten werken.  Te weinig personeel, en het werk was slecht georganiseerd bovendien.  Ze maakten lange dagen, en soms kwam er nog een stuk van de nacht bovenop.  Wat die jonge vrouw miste was tijd voor gebed voor bezinning" voor meditatie - die was er wel, maar alleen op papier.  En dat was het toch wat haar leven zou moeten dragen, wat haar inzet moest blijven bezielen, dacht ze.
En ze vroeg zich af: dit alles opslorpend sjouwen, dat nergens tijd voor hebben, -niet voor lezing, niet voor stilte, niet voor gelijk welke vorm van verdieping - ga ik dat nu doen, een leven lang?  Betekent dat niet: leeglopen, afstompen, je innerlijke kracht en enthousiasme verliezen?
Eén van de oudere zusters op haar afdeling hoorde dat allemaal aan.  De klachten van die jonge vrouw.  Die de vinger op de wonde legde en die duwde op die zere plek.
Die oudere non wist daar ook geen antwoord op.  Ze wist ook dat de jongere gelijk had.  Die oudere religieuze leed daar zelf ook onder.  Maar daar waren nu eenmaal de zieken die het ook niet konden helpen dat de organisatie niet deugde en er personeel tekort was.
En dan zegt de oudere non tegen de jongere: "Doen wij het dan zo slecht?"
Dat is geen antwoord.  Dat lost niets op.  Wat het wel doet is: wijzen.  Wijzen in vragende vorm.  Wijzen naar het geleefde leven.  Naar die mateloze inzet voor mensen.  Geen van die religieuzen is bezig voor zichzelf.  Geen van hen verdient er ook maar iets aan.  Geen een.
Om over het evangelie te mediteren, daar hebben ze de tijd niet voor.  De momenten waarop ze het proberen, vallen ze in slaap.  Maar ze leven het wel, dat evangelie.  En dat geleefde leven maakt iets zichtbaar. Het heeft die jonge vrouw overtuigd.  Ze heeft haar geloften afgelegd.  Het is een heel goede religieuze geworden.  Nu, veertig jaar later heeft ze haar verhaal verteld, aan enkele mensen van een jongere generatie die daar om vroegen.  Dat komt voor.
Zo maakt de Geest soms iets zichtbaar in en doorheen het geleefde leven.
Er is een tweede manier waarop de Geest soms iets openbaart.
Het kan iemand overkomen dat een woord, een uitdrukking, een flard van een zin, een gezongen tekst je ineens aanspreekt alsof hij op dat moment tot u was gericht.  Over Franciscus van Assisi wordt dat verteld.  Hij hoort in een kerk een stukje uit het evangelie voorlezen waarin Jezus tot iemand zegt: "Ga alles verkopen, en volg mij".  Dat treft hem zo dat hij zegt: "Dat is het wat ik ook wil.  Dat moet ik doen". (1)
Zo'n woord kan dan een mensenleven inspireren, het kan met een mens meegaan tot het einde toe.
Dat is de tweede manier waarop de Geest een stukje waarheid aan een mens duidelijk kan maken.
Er is nog een derde manier waarop de Geest de waarheid kan onthullen.  Hij kan dat ook doen door een contrastervaring.
Een ervaring waarin je precies het tegenovergestelde meemaakt van datgene waar het in het leven op aan komt.  Het tegenovergestelde van datgene wat Jezus van Nazareth heeft geleefd en geleerd bv.
Waar het Jezus om te doen was, kun je samenvatten als: Liefde tot God die zich in liefde, eerbied, zorg voor mensen vertaalt.
Ervaringen van vijandschap, van haat, afgunst, agressie, egoïsme die staan daarmee in fel contrast.  Langs de omweg van dit soort ervaringen kan de Geest je ook iets leren.
Ervaringen die je met deze zaken opdoet, kunnen je overtuigen dat het zo niet moet, dat het zo niet kan.
In zijn boek: Is dit een mens? vertelt Primo Levi over wat hij heeft meegemaakt in een concentratiekamp.
In dat boek staat onder andere deze passage:
"Met de absurde punctualiteit waaraan we later gewend zouden raken, hielden de Duitsers appèl.  "Wieviel Stuck?" vroeg de wachtmeester tenslotte.  De korporaal sprong in de houding en antwoordde dat er 650 "stuks" waren en dat alles klopte.  Daarop werden we naar het station gebracht. ( .. ) Daar kregen we ook onze eerste klappen.  En dat was zo nieuw en zo onzinnig dat we geen pijn voelden, lichamelijk noch geestelijk.  Alleen maar een gevoel van verbijstering.  Hoe kun je zonder woede een ander mens slaan?"(2).
Dat is zo'n contrastervaring. Een ervaring die duidelijk maakt dat dit niet kan.
Op die drie manieren, denk ik, werkt de Geest van de waarheid onder ons:
Doorheen het geleefde leven of via een woord, een zin een tekst die je treft, of ook als gevolg van een contrastervaring onthult hij de waarheid, de echte werkelijkheid.  Maar zich opdringen doet de Geest niet.  De Geest is de bescheidenheid zelf.  Die bescheidenheid is een vorm van respect, voor de mens en voor zijn of haar vrijheid.  Het gevaar bestaat dat wij hem over het hoofd zien.  Dat wij hem zelfs moeiteloos uitschakelen.  "Blust de Geest niet uit", schrijft Paulus aan de mensen van Thessalonica. (I Thess. 5:19) Dat schijnt dus te kunnen.  Wij schijnen dat te kunnen.
De bescheidenheid van God, van zijn Geest onder ons: Een mens moet daar aanwennen want de rest om ons heen maakt toch zo gruwelijk veel lawaai.
Amen.

 Marcel Heyndrikx SVD

 

(1)     Nolthenius, Helène : Een man uit het dal van Spoleto. Amsterdam: Querido, 1981, p.117.

(2)       Levi, Primo: Is dit een mens? Amsterdam, Meulenhoff, 1987, p. 15.

6e ZONDAG VAN PASEN (A) - 30 april en 1 mei 2005 1e Lezing: Handelingen 8:5-8; 14 -17. Evangelie: Johannes 14: 15-21. Zusters en broeders , Toevallig gehoord op de radio: resultaten van een enquête . Rondvraag over: "Wat wordt er met Pasen nu eigenlijk gevierd?"